Tiếng rao - nốt nhạc khuya của đời sống chợt vang

Giữa đêm khuya, khi xe cộ đã vắng hơn và ánh đèn đường nhạt đi, tiếng “Ai bánh mì không?”, “Ai bánh chưng, bánh giò, bánh gai không!” vang lên len lỏi giữa những con hẻm nhỏ, như một lời nhắc rằng thành phố vẫn đang thức - bởi vẫn còn đó những con người gánh hàng rong, gánh mưu sinh.

Nhạc sĩ Ngọc Sơn, người sáng tác trước năm 1975, từng kể rằng chính tiếng rao đêm của mẹ ông - người bán hàng rong - đã khắc sâu trong ký ức. Câu hát “Nghe tiếng ai rao vọng đêm khuya… oằn vai gánh đau…” chính là lời tri ân cho một phần đời vất vả mà ấm áp ấy.

Một tiếng rao không chỉ là lời mời mua hàng - mà là hình ảnh của cả một kiếp người, cả một nỗi vất vả và hy vọng.

Vài khung cảnh thật của Sài Gòn đêm khuya

Trong những con hẻm nhỏ của Sài Gòn xưa, đêm xuống là lúc thành phố chìm trong sự yên tĩnh khác thường. Ấy vậy mà, giữa màn đêm, tiếng rao hàng lại vang lên - lúc gần, lúc xa, khi rõ ràng, khi chỉ còn vọng lại. Tiếng “Ai xôi đậu đây!”, “Ai bánh mì nóng hổi đây!” nghe như nhịp thở của phố thị, đều đặn và thân thuộc.

Có người từng kể, vào một đêm mưa, họ thức giấc vì nghe tiếng “Ai bánh chưng giò gai!”. Tiếng rao yếu dần rồi mất hút sau con hẻm ngoằn ngoèo. Cái âm thanh tưởng chừng đơn giản ấy lại khiến lòng người bỗng dưng chùng xuống - bởi trong đó có cả hơi ấm của cuộc đời, cả bóng dáng của những người lam lũ vẫn đang bám víu lấy phố thị để sống qua ngày.

Ngày nay, giữa tiếng xe cộ, tiếng tivi và nhạc phố xá, tiếng rao khuya ấy đã thưa dần. Có chăng, đôi khi người ta vẫn nghe một tiếng loa phát tự động rao bánh mì hay bắp nướng, nhưng nó đã khác xa với giọng rao thật - giọng người run run trong đêm, khàn đi vì sương lạnh.

Vì sao tiếng rao lại đáng nhớ đến vậy

Âm thanh của con người và phố thị: Tiếng rao khuya là âm thanh của một Sài Gòn không ngủ. Khi người ta nghe “Ai bánh mì không?” là biết đã khuya rồi - như một chiếc đồng hồ không kim vẫn đo được thời gian bằng âm thanh.

Ký ức của cộng đồng: Với nhiều người Sài Gòn, tiếng rao là mốc thời gian, là âm thanh để nhớ. Mất đi nó, phố phường dường như cũng mất một “nốt nhạc” riêng trong bản hòa âm đời sống.

Hình ảnh thân quen: Gánh hàng, chiếc xe đạp, chiếc thùng thiếc, ánh đèn dầu leo lét, và giọng rao khẽ khàng - tất cả đều là những hình ảnh giản dị mà đầy xúc cảm.

Sự thay đổi của thời thế: Khi đô thị hóa, khi tiếng người bị thay bằng loa, khi hàng rong dần vắng bóng, cái “hồn” của tiếng rao khuya cũng theo đó mà phai nhạt. Nhưng chính vì thế, nó lại càng trở nên đáng nhớ hơn trong lòng người Sài Gòn cũ.

Những dòng ký ức còn đọng lại

“Giữa hẻm nhỏ, một gánh xôi đặt dưới mái hiên, đèn vàng lập lòe, tiếng rao ‘Ai xôi không!’ vang lên từ phía xa. Tôi chỉ nghe thoáng rồi vội kéo màn cửa gọi người bán. Hơi ấm từ chiếc nồi xôi vừa mở nắp tỏa ra, mùi nếp, mùi đậu - tất cả hòa vào không gian tĩnh lặng của màn đêm Sài Gòn.”

“Có những năm tháng, thành phố im ắng giữa đêm khuya, tiếng rao hàng rong như một lời khẳng định: có ai đó vẫn đang thức, vẫn gánh nặng mưu sinh, vẫn đi giữa phố khi người khác đã ngủ.”

“Giờ đây, khi ngồi bên cửa sổ nhìn ra đường, tôi nghe tiếng còi xe, tiếng nhạc, tiếng xe máy, nhưng lại lờ mờ nghe một tiếng rao rất thật - có thể là trong ký ức, chứ không còn ngoài đời.”

Sài Gòn nay đã khác xưa nhiều. Phố đông hơn, đèn sáng hơn, đời sống hiện đại hơn. Nhưng trong lòng những người từng lớn lên ở mảnh đất này, tiếng rao giữa khuya vẫn là phần ký ức không thể quên - một âm thanh giản dị mà đầy thương, nhắc ta nhớ rằng giữa nhịp sống hối hả, vẫn còn đó những con người từng thức cùng thành phố, từng gửi cả tuổi xuân vào từng tiếng rao giữa đêm.

• Tags:
• Cuộc Sống